Beslissingen rondom het levenseinde
Bij beslissingen rondom het levenseinde gaat het vaak over wel of niet behandelen. Iemand
die ernstig ziek is kan soms toch behandeld worden om de ziekteverschijnselen uit te stellen.
Of iemand kan kiezen om af te zien van behandelen omdat hij of zij geen medische
toestanden meer wil. Welke keuze wordt gemaakt hangt erg af van de gezondheidssituatie
op dat moment en van de bijwerkingen en de succeskans van de behandeling. De beslissing
hangt ook af van uw persoonlijke voorkeur. Sommige mensen willen graag dat de artsen tot
het laatste moment alles uit de kast halen om het leven te redden, anderen maken eerder
een keuze om levensverlengende behandelingen te stoppen, als ze denken dat het teveel
ten koste gaat van hun kwaliteit van leven. Beslissingen rondom het levenseinde worden in
het algemeen genomen na uitgebreid overleg tussen u en de arts.
Wilsverklaring
Soms is het niet mogelijk om het gesprek over belangrijke medische beslissingen goed te
voeren. Dat kan zijn omdat u te ziek bent, omdat u buiten bewustzijn bent of een beroerte
heeft gehad waardoor u niet kunt spreken. Soms is er geen tijd om uitgebreid te overleggen.
Als u een sterke voorkeur heeft voor bepaalde behandelingen wel of juist niet dan kunt u
een wilsverklaring opstellen. U zet zelf op papier wat uw wensen zijn. Behandelwensen die in
een wilsverklaring aan de orde kunnen komen: wel of niet reanimeren, beademen, intensive
care, operatie, naar het ziekenhuis, kunstmatige voeding, antibiotica. U kunt in de
wilsverklaring situaties beschrijven die voor u ondraaglijk lijden zouden betekenen, waarin u
zou willen dat de behandeling stopt.
Als u geen wilsverklaring heeft en u kunt zelf uw wil niet meer kenbaar maken dan zullen de
artsen bij belangrijke beslissingen met uw partner of familie overleggen.
Een gesprek over uw wensen rondom het levenseinde is minstens net zo belangrijkrijk als
een wilsverklaring. Praat hierover niet alleen met uw huisarts maar ook met de mensen die
dichtbij u staan. Het is handig als de huisarts weet wie uw vertegenwoordiger is, met welke
persoon u wilt dat wij overleggen als u het zelf niet meer goed kan. Iemand die u vertrouwt
en die weet hoe u in het leven staat.
Niet reanimeren
De meest gebruikte wilsverklaring is de niet-reanimeren verklaring. Als u een hartstilstand
krijgt is er geen tijd om te overleggen en moet er snel gehandeld worden, of niet. De kans op
een succesvolle reanimatie hangt met name af van de snelheid waarmee u een
elektrische schok krijgt zodat het hart weer gaat kloppen. Als dat langer dan enkele minuten
duurt wordt de kans op overleven heel klein en is er een grote kans op hersenschade door
zuurstofgebrek. De kans op het goed slagen van een reanimatie hangt ook sterk af van uw
leeftijd en van uw kwetsbaarheid. De kans dat een 70- jarige een reanimatie buiten het
ziekenhuis overleeft is 12 %. Van de overlevenden na een reanimatie heeft ongeveer 10 %
ernstige restklachten.
Als u besluit dat u niet meer gereanimeerd wil worden geef dat dan door aan de huisarts en
aan de mensen in uw omgeving zoals de thuiszorg, kinderen, buren. Het is belangrijk dat zij
het weten en dat zij in noodsituaties de niet-reanimeren verklaring makkelijk kunnen vinden.
Als u daarvoor toestemming heeft gegeven kan de huisartsenpost ook zien of u niet-reanimeren
heeft afgesproken. Bij het alarmnummer 112 wordt het reanimeerbeleid niet geregistreerd. U kunt
er voor kiezen om via de NVVE een niet-reanimeren penning aan te schaffen om misverstanden te
voorkomen.
Palliatieve zorg
Het zorgen voor iemand die niet meer beter wordt en gaat sterven noemen we palliatieve
zorg. Het doel is het lijden te verzachten en te zorgen dat iemand zo comfortabel mogelijk is.
Dat kan op allerlei manieren bijvoorbeeld door medicijnen tegen pijn, misselijkheid, onrust
of benauwdheid. Er is (gespecialiseerde) thuiszorg mogelijk die uw naasten/mantelzorgers kan
ondersteunen. Er kan eventueel nachtzorg geregeld worden en soms is opname in een
hospice wenselijk. Ondanks de goede zorg die wij proberen te geven is het stervensproces
niet altijd zonder lijden. Het minder eten, de vermoeidheid, het steeds zwakker worden zijn
verschijnselen die erbij horen.
Palliatieve sedatie
Als er teveel ongemak is en de gebruikte middelen helpen onvoldoende kan men overgaan
tot palliatieve sedatie. Dan krijgt de patiënt een slaapmiddel waardoor hij minder last heeft
van pijn, benauwdheid of onrust. Dat kan een aantal uren per dag of de hele tijd. Iemand
continu in een diepe slaap brengen kan alleen als het natuurlijk overlijden binnen 2 weken
wordt verwacht. De medicijnen die in de palliatieve fase worden gegeven hebben puur als
doel het lijden te verlichten en hebben geen effect op de snelheid van het overlijden.
Euthanasie
Euthanasie is actieve levensbeëindiging. De arts geeft de patiënt dodelijke middelen,
meestal via een infuus, waardoor de patiënt op dat moment overlijdt. De arts mag dat alleen
doen als er is voldaan aan een aantal zorgvuldigheidseisen:
1. De arts moet ervan overtuigd zijn dat de patiënt ondraaglijk en uitzichtloos lijdt. Dat
er geen andere manieren meer zijn om het lijden te verzachten en dat er geen
behandeling meer mogelijk is.
2. De arts moet er van overtuigd zijn dat het de eigen vrije wil is van de patiënt.
3. Het moet een herhaald verzoek zijn.
4. Er moet een onafhankelijke (SCEN) arts komen om met de patiënt te spreken en die
toetst of er voldaan is aan de zorgvuldigheidseisen. De patiënt moet aan de SCEN arts onder vier
ogen kunnen uitleggen waarom de situatie ondraaglijk is en dat hij zeker weet dat hij euthanasie wil.
5. De arts moet de euthanasie melden.
Bij de toetsing helpt het als de patiënt een euthanasieverklaring heeft. Een verklaring waarin
u het liefst met eigen woorden opschrijft in welke situatie u euthanasie zou willen. Het
ondertekenen en inleveren van zo’n verklaring betekent geen garantie op euthanasie.
Belangrijk bij een euthanasiewens is om hierover met de arts in gesprek te blijven. Zeker op
het moment dat u een ernstige diagnose krijgt of als de euthanasiewens actueel wordt. De
procedure kost tijd en de euthanasiewens moet voor de arts ook invoelbaar zijn. Als de arts
er niet achter kan staan is hij niet verplicht euthanasie te doen en kan hij u eventueel verwijzen.
Euthanasie bij dementie
Over euthanasie bij dementie wordt veel gesproken en het is een lastig onderwerp. Wij zijn van
mening dat euthanasie in principe alleen mogelijk is bij iemand die wilsbekwaam is. Dat
betekent dat bij dementie de euthanasie alleen kan plaatsvinden als de patiënt zijn wil nog kenbaar
kan maken.
Als u meer wilt weten over beslissingen rondom het levenseinde, niet reanimeren,
palliatieve zorg of euthanasie kijk dan op:
thuisarts.nl/levenseinde – Nederlandse Huisartsen Genootschap
patientenfederatie.nl – Patiëntenfederatie Nederland
nvve.nl – De Nederlandse Vereniging voor Vrijwillig Levenseinde